نقد ادبی امروز ایران در دوره گذار از تقلید و ترجمه است، معرفی برگزیدگان دوره دوم - وبلاگ آمیتیس تک

به گزارش وبلاگ آمیتیس تک، به گزارش خبرنگار خبرنگاران ، ابراهیم خدایار در این مراسم که عصر امروز (دهم اسفندماه) در آستانه صدمین زادروز استاد عبدالحسین زرین کوب به میزبانی خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار گردید، در سخنانی با اشاره به اینکه توجه به نظریه و نقد در مطالعات ادبی از اواخر دهه هفتاد به این سو در ایران به شکل چشمگیری افزایش یافته است، شرح داد: تحولات صورت گرفته در این سه دهه را می توان ذیل سه حلقه به هم پیوسته نهادهای وابسته به دانش نقد ادبی یعنی راه اندازی نشریه های اختصاصی، تاسیس گرایش نقد ادبی و راه اندازی انجمن علمی نقد ادبی ایران تقسیم بندی کرد.

دبیر جایزه نقد زرین با اشاره به اینکه فصلنامه نقد ادبی و انجمن علمی نقد ادبی در سال 1387 در دانشگاه تربیت مدرس تاسیس شد، اضافه نمود: نشریه روایت شناسی به سردبیری حمیدرضا شعیری دریچه نوین دیگری را به روی مطالعات نقد ادبی گگردده و از سال 1396 گرایش نقد ادبی نیز در بعضی از دانشگاه های ایران از جمله نخستین بار در دانشگاه تربیت مدرس راه اندازی شده است.

وی با بیان اینکه انجمن علمی نقد ادبی در 14 سال فعالیت خود منشا خدمات چشمگیری در حوزه های آموزشی و پژوهشی شده است، گفت: چاپ نشریه روایت شناسی و یاری به انتشار فصلنامه های مختلف، برگزاری هشت همایش ملی نظریه و نقد ادبی و بیش از 120 نشست تخصصی، چاپ چهار دوره مجموعه مقالات نقد ادبی با ناشران همکار، امضای تفاهمنامه با مراکز و دانشگاه های همسو، تاسیس حلقه ها و شاخه های نقد ادبی و نیز یاری به توسعه و نهادینه شدن مطالعات بین رشته ای در حوزه پژوهش های نقد ادبی، یاری به شکل گیری نگرش انتقادی به سنت، تغییر زاویه دید در مطالعات و میراث ادبی بخشی از فعالیت های انجمن علمی نقد ادبی ایران است.

دبیر دوسالانه نقد زرین شکل گیری بنیادهای نظری نقد ادبی ایران را مدیون تلاش های منتقدان بیرون از دانشگاه و استادان دانشگاه مطرح نمود و اضافه نمود: نقد ادبی امروز ما در دوره گذار از تقلید و ترجمه با عطف توجه عمیق به مبانی فکری و فلسفی شاهکارهای خودی و در نهایت حرکت به سمت تثبیت بنیادهای نقد ادبی ویژه این اکوسیستم است.

وی توضیح داد: بانیان جایزه ملی دوسالانه نقد زرین، یادنام استاد زرین کوب با لحاظ سه شاخص مهم یعنی مسئله بومی، نوآوری نظری و رویکردی انتقادی به موضوع در اندیشه تثبیت، تبیین و تقویت بنیادهای ملی نقد ادبی در ایران هستند.

خدایار به روال داوری آثار این دوره از جایزه اشاره نمود و گفت: داوران این جایزه در دومین دوره در سه مرحله داوری با آنالیز 51 نشریه ادبی و 3317 مقاله چاپ شده در طی سال های 1399 و 1400 و حدود 100 مقاله ارسال شده به دبیرخانه جایزه، صاحبان سه مقاله را برگزیده کردند.

وی اظهار امیدواری کرد که این حرکت علمی و فرهنگی بتواند جریان اصیل نقد ادبی در ایران را به جامعه علمی بشناساند و آن را تقویت کند.

ضرورت توجه به اکوسیستم در نقد ادبی

در این آیین بعلاوه، علی نظری، رئیس دانشگاه لرستان در سخنانی با اشاره به اینکه زبان موجودی زنده و درحال تحول است، گفت: شاعر و نقد نیز زنده و پویا هستند.

وی به معلقات سبع اشاره نمود و اضافه نمود: امرو القیس که یکی از معلقات سبع به وی اختصاص دارد از مشاهیر ادبیات کهن عربی در دوره جاهیلیت است که در شعر خود دارای تصویرسازی های بسیاری است که این نشان می دهد شعر کهن عرب بیشتر تصویری بوده است. حافظ نیز در اشعارش به تصویرسازی و پرداختن از جزء به کل می پرداخته و به عنوان نمونه می توان به این بیت اشاره نمود که وقتی می خواهد گریه خود را توصیف می نماید می گوید چشم حافظ زیر بام قصر آن حوری سرشت/ شیوه جنات تجری تحتها الانهار داشت. نقد ادبی آثار گذشتگان ما می تواند سبب گردد شاعران امروز نیز از میراث گذشتگان استفاده نمایند و نگاهی تازه بیافرینند.

نظری تاکید نمود: ناقدان همیشه می توانند به عنوان اندیشمند، شعرساز باشند یا تنها به توصیفگری بپردازند.

وی بعلاوه بر ضرورت توجه به اکوسیستم در حوزه نقد ادبی تاکید نمود و گفت: بی شک زیستگاه و محل شکل گیری شخصیت و فرهنگ هر شاعر و نویسنده می تواند در نقد آثارش موثر باشد.

دنیای بی ایران قابل تحمل نیست

بعلاوه در این نشست، روزبه زرین کوب، استاد دانشگاه تهران در سخنانی با ابراز خرسندی از برگزاری مراسم اختتامیه نقد زرین در آستانه صدمین زادروز استاد عبدالحسین زرین کوب، مطرح نمود: بهتر است در چنین نشست هایی که مزین به نام و یاد زرین کوب است کتاب و نوشته ای از وی نیز خوانده و آنالیز گردد. زرین کوب شش تک نگاری درباره شخصیت های نامی ایران دارد که شامل از کوچه رندان، فرار از مدرسه، پله پله تا دیدار خدا، پیر گنجه در جست وجوی ناکجاآباد، شعله طور و صدای بال سیمرغ است و نیکوست مورد نگاه خاص و ادیبانه قرارگیرد. بعلاوه نمایشواره هایی دارد که از جمله آنها می توان به گفت وشنودی درباره ابدیت ایران و چگونه می توان ایرانی بود و چگونه می توان ایرانی نبود اشاره نمود.

وی توضیح داد: به اعتقاد زرین کوب دنیای بی ایران قابل تحمل نیست و هیچ سرزمینی در تاریخ به مقدار ایران در انسانیت و ساختن جهانی بهتر سهم نداشته است.

رسانه نقد ادبی نداریم

بعلاوه در این نشست، حمیدرضا شعیری، استاد دانشگاه تربیت مدرس در سخنانی با تاکید بر اینکه لذت متن متفاوت از شعف متن است، گفت: متن شعف آفرین، دارای زایش است و خواننده را منقلب می نماید.

وی با تاکید بر اینکه امروز نقد ادبی کشورمان بیش از مقدار علم زده شده است، اضافه نمود: این امر آسیب زیادی را بر پیکر نقد ادبی وارد نموده است. اگر فقط مقاله علمی فراوری گردد کجا باید به دنیال نقد ادبی واقعی باشیم؟ باید دانشگاه را از حصار دانشگاه خارج کنیم و تشکیل یک رسانه نقد ادبی یک ضرورت است.

شعیری با تاکید بر ضرورت بیناگفتمانی شدن جریان نقد ادبی توضیح داد: اکنون رابطه و تعامل کارآمد میان ادبیات و سایر حوزه ها از جمله هنر وجود ندارد. متاسفانه در کشوری که ادبیات فاخری دارد بسیاری از آثار بی نقد مانده اند و در این حوزه فقیر مانده ایم.

وی با بیان اینکه امروز نقد ادبی دردمند نداریم و آنچه داریم نقد ادبی مکانیکی و امتیازآور است، اضافه نمود: نشریه های نقد ادبی ما بیشتر ابزاری هستند و اثرگذاری اجتماعی ندارند. برای ترویج و اعتلای نقد ادبی باید بتوانیم نقد مفهومی را فراوری کنیم؛ چراکه اگر نقد ادبی رویکرد محور باشد تنها بخشی از نیازها را رفع می نماید و برای اجتماعی شدن باید از چارچوب دانشگاه خارج گردد و شهودی و فهم گرا گردد.

شعیری معتقد است باید در حوزه نقد ادبی آثاری فراوری شوند که بتوانند روینمودهای علمی را از دل ادبیات بیرون بکشند.

در انتها این نشست از میان نامزدان دومین جایزه نقد زرین به ترتیب قدرت قاسمی پور برای مقاله تبیین نظری شکل گیری ژانرها و مناسبات بین ژانرها و خلاقیت ادبی، فواد مولودی برای مقاله نسبت اسطوره و داستان ایرانی از منظری فلسفی و مصطفی صدیقی برای مقاله بوطیقای کلیله و دمنه: تحلیل سازوکارهای حاکم بر مقدمه ها و متن کلیله و دمنه به عنوان صاحبان مقام های اول تا سوم جایزه نقد زرین معرفی و تقدیر شدند.

قاسمی پور نیز در سخنانی از زرین کوب به عنوان استاد یگانه در عرصه تحقیق در ساحت های گوناگون به ویژه ادبیات عرب، ادبیات فارسی و ادبیات مغرب زمین یادکرد و گفت: همیشه در نوشته های خود به آثار زرین کوب نظر دارم.

برگزیده دوسالانه نقد زرین تاکید نمود: متاسفانه میان تحقیقات دانشگاهی امروز و آثار پژوهشگران بزرگی چون صفا، زرین کوب و خانلری فاصله افتاده و امیدواریم چنین جشنواره هایی در ایجاد پلی میان ادبیات امروز و اندیشه های اصیل نقد ادبی موثر باشد.